HEEG-De reis naar Londen met de palingaak komt steeds dichterbij. Op 15 juni vertrekt de aak vanuit Heeg naar Londen. Een spannende en unieke reis. Voor het eerst na 80 jaar steekt een palingaak weer het Kanaal over. Ditmaal met een elfkoppige bemanning die zich daar zo goed mogelijk op heeft voorbereid.
Klaas Smit tekst en foto’s
In het weekend voor Pasen testte de bemanning de aak op het IJsselmeer. Normaal vaart de palingaak alleen avondtochtjes op het Heegermeer met opstappers. Het werd tijd het schip toe te vertrouwen aan wat ruiger water. Het was koud, dat weekend in april. ’s Ochtends lag het ijs aan dek en regelmatig werden de zeilers gegeseld door hagelbuien. De wind nam toe tot 6 Beaufort, maar met een rif in het grootzeil en fok en kluiver stoof de aak over de plas. Vol tuig is de aak onder die omstandigheden niet makkelijk te sturen. De krachten op de stuurtalie zijn door de loefgierigheid dan veel te groot. Vroeger hadden de palingaken voor bijna elke windkracht een aparte kluiver. De mast van de aak staat ver naar voren en een grote kluiver is nodig om het schip in balans te houden. De Korneliske Ykes II heeft één kluiver en dat betekent snel reven.
Verbeterpunten
Het eerste weekend bleek dat een aantal aanpassingen zeer goed uitwerkten: de keerblokken voor de zwaardtalie werken perfect, de klapblokken voor de kluiverschoot zijn ideaal, de grootschoot onder giek door via een keerblok bij lummebeslag werkt ook goed en de nieuwe kluiverboom is mooi stijf. Onderweg kwam een aantal zaken aan het licht dat voor verbetering vatbaar is: de bakstagtalies zijn aan vervanging toe, er moet een zeereling komen, de zusterhaken van de fokkenschoot slaan los en moeten worden vervangen door een harpsluiting en de vallen en de grootschoot moet zeevast op luiken liggen door middel van een houten rand. Zo’n test op ruim water blijkt erg nuttig!
Lange tocht
Maar, het IJsselmeer is nog niet ruim genoeg. De palingaak gaat naar Londen en dus moet ze naar zee. Het weekend van 11 en 12 mei stond het Wad en de Noordzee op de planning. In het ideale geval zou de aak tussen Vlieland en Terschelling het zeegat kiezen, bovenlangs Vlieland en Texel zeilen en bij het Marsdiep weer naar binnengaan. Maar het weer dicteert en de noordenwind noopte de schippers te kiezen voor een andere route: Heeg-Workum-Den Oever-Wad-Noordzee-Texel-Wad-Kornwerderzand-Workum-Heeg.
Noordzee!
Zaterdag 11 mei om 8.00 uur wendde de aak de steven naar zee. De noordoostenwind -kracht 3 tot 4- was ideaal. Onder vol tuig gleed de aak over het Heegermeer naar de Yntemasloot. Daar bleek ze erg loefgierig, een kat in het grootzeil was nodig om haar bestuurbaar te houden. Worlum is prachtig, maar voor de Korneliske Ykes II zijn de bruggen maar net breed genoeg. De wind nam toe en op het IJsselmeer ging het eerste rif erin. Dit heeft de aak het liefst, ze stuurt als een open bootje met één rif in het grootzeil. Met een knik in de schoot, vloog ze met 10 knopen over de grond door het Marsdiep om voor het eerst het zilte nat van de Noordzee te proeven. De wind was gekrompen naar noord, maar de dwarszee deerde haar niet. De aak hobbelde rustig over de golven heen en aan dek bleef alles droog. Na een mijl of tien op de Noordzee keerde ze om. Tegen 21.00 uur zou de stroom weer meestaan het Marsdiep in. Middernacht meerde ze af op Texel na een prachtige zeildag.
Bemanning
Tijdens het zeeweekend waren er 14 zeilers aan boord. De aak liet zien zich zeer goed thuis te voelen op de Noordzee. Dat gold niet voor alle bemanningsleden. Enkelen werden geplaagd door misselijkheid, een onrustige maag of een draaierig hoofd. Een paar gingen even te kooi in de hoop dat het katterige gevoel zou verdwijnen. De kok was eveneens niet fit en dat is zo tegen het avondeten niet handig. Maar, zeilers vangen elkaar op en nemen taken over wanneer dat kan. Tegen acht uur ’s avonds kon iedereen aan de rijkgevulde bonenschotel.
Iedereen vond onderdeks een slaapplaats, velen lagen op matjes verspreid over de vloer. Zeilers zijn niet zo moeilijk.
Fantastisch zeilweer
De eerste zeildag kreeg een even mooi vervolg op de dag erna. Over het Wad van Texel naar Kornwerderzand was alles bezeild. De palingaak blijkt een robuust en stevig schip te zijn, dat niet maalt om een beetje zeegang. Ze ligt op een oor en dendert over het water, gemiddeld met zo’n 5 tot 6 knopen snelheid. Wind, veel zon en typisch Hollandse luchten, maakten de zondag eveneens tot een prachtige zeildag. De noorderwind zorgde voor helder weer en mijlenver zicht. Het licht met noordenwind is ook mooier.
Team
Het was een oefenweekend. Zeilen leidt af en doet je de tijd vergeten, maar regelmatig en voldoende eten en drinken is nodig. Aandachtspuntje voor de bemanning. Een heldere taakverdeling is nodig. Iedereen helpt en dus wordt alles altijd opgelost, maar ’s nachts op zee wil de bemanning het daar niet op laten aankomen.
De ploeg leert elkaar steeds beter kennen en de waardering voor elkaar is groot. Er ontstaat een heus team dat steeds vrijer en vol humor met elkaar omgaat. Dat belooft veel goeds voor de overtocht.
Aanpassingen
De bakstagen zijn vervangen door gevlochten lijnen en er is duidelijk aangegeven wat het halende part is. De touwen rakbanden van de kluiver schieten los, misschien toch leuvers erop zetten, het zetten van het eerste rif moet eenvoudiger, de stuurtalie heeft een derdehandje nodig, alles aan dek moet echt zeevast liggen onderweg en het kooktoestel moet beter cardanisch opgehangen worden. Er zullen vast nog meer onvolkomenheden aan het licht komen. De derde oefentocht, bovenlangs de eilanden naar Lauwersoog, zal dat aangeven.
Toneelstuk
Het simpele idee van de tocht naar Engeland, wordt inmiddels een heel project. In de twee weken voorafgaand aan de vertrekdag kan het publiek genieten van het toneelstuk De Palingvissers. Deze gefantaseerde familiegeschiedenis van de fanilie Visser speelt in een tijd van de opkomst van de benzinemotor, de afsluiting van de Zuiderzee, de vervuiling van de Theems en de overbevissing door fabrieksschepen. De tegenstelling tussen de louter commercieel denkende Folkert en zijn milieuvriendelijke broer Oane is groot. Folkert en oane hebben de palinghandel van hun vader moeten overnemen, nu deze op zee is gebleven. De kouwe kant doet er nog een schepje bovenop. Moeder zorgt met haar palingdieet voor de eenheid. Maar de spanning in de familie loopt op.
De Palingvissers laat de foto’s spreken. Waar hadden ze het in de familie Visser over? Wat baarde hen zorgen? Hoe gingen ze om met de grote veranderingen in die tijd? De mensen op de foto’s komen tot leven en het publiek is getuige van de strijd die de palingvissers en hun familieleden leverden.
Aansluitend vertelt Heegemer palingvisser Freerk Visserman hoe palingvissen vandaag de dag gaat. In de pauze en voorafgaand aan het programma is de Korneliske Ykes II te bezichtigen.
Data: 13 en 14 juni
Aanvang: 20 uur
Plaats: Schuur Pier Piersma de Skatting Heeg
Prijs: 8 euro per persoon
Vertrekevenement
Op 15 juni gooit de Korneliske Ykes II de trossen los. Tussen 13.00 en 15.00 uur brengen vissersschepen -Lemsteraken, Staverse jollen en botters- de paling naar de palingaak. De boeier Friso, het Statenjacht van de provincie Friesland is aanwezig en vele andere boeiers, Friese jachten en tjotters liggen in de dorpskom van Heeg. De bemanning zal op dramatische wijze afscheid nemen van vrouwen en kinderen, een tweespraak tussen oud-palinghandelaren maakt het vertrek nog levensechter en de burgemeester van de gemeente Súdwest-Fryslân, mevrouw Jannewietske de Vries- geeft tegen drie uur het vertreksein. De hele armada zal de palingaak vervolgens uitgeleide doen. Drie weken later wordt de aak weer terug verwacht in Heeg.
